کارکرد حجم مبنا در بازار سرمایه
حجم مبنا و تاثیر آن بر تغییرات قیمتی
یکی از موضوعات مهم در تابلو خوانی و بازار خوانی بحث مربوط به حجم مبنا در شرکت می باشد. حجم مبنا حداقل تعداد سهام یک حجم مبنا در بورس شرکت است که باید در طول روز معامله شود تا قیمت سهم بتواند بر اساس سقف دامنه نوسان روزانه افزایش یا کاهش داشته باشد.
هدف از تعیین حجم مبنا این است که که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند که نوسانات قیمت سهام در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام است چرا که در غیر این صورت معامله حتی چند سهم می‌تواند قیمت سهام را تحت تاثیر قرار دهد و قیمت های غیر واقعی در سهم ایجاد کند. به عنوان مثال حجم مبنای شرکت چکارن در شکل زیر ۷۶۸۶۴سهم می باشد.
برای بیشتر شرکت های بورسی حجم مبنا ۰.۰۰۰۸ تعداد سهام شرکت در نظر گرفته شده است. برای شرکت های فرابورس نیز حجم مبنا ۱ می باشد. به عنوان مثال حجم مبنا شرکت دتولید که جز شرکت های فرابورسی می باشد ۱ است.
نکته مهم در حجم مبنا:
گاهی اوقات مشاهده می شود که در صف خرید، آخرین معامله سهم در محدوده سقف دامنه نوسان ۵%+ می باشد ولی قیمت پایانی در محدوده ۱%+ می‌باشد. برای شرکت‌های بورسی، زمانی که سهم صف خرید است تعداد سهامی که باید معامله شود حداقل باید به اندازه حجم مبنا باشد تا قیمت پایانی سهم در سقف قیمت مجاز روزانه قرار گیرد و اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی سهم نسبت به حجم معامله تعیین می شود.
مثال:
اگر سهمی دارای صف خرید ۲ میلیونی باشد و حجم مبنای آن ۵۰۰ هزار سهم باشد، در صورت معامله ۲۵۰ هزار سهم، قیمت پایانی ۲.۵% مثبت می‌شود. اما اگر ۵۰۰ هزار سهم و بیشتر از آن معامله شود قیمت پایانی سهم ۵% مثبت می‌شود. حال همین وضعیت را می‌توان برای صف فروش نیز مد نظر داشت. در شکل زیر سهام شرکت کارخانجات داروپخش مورد بررسی قرار گرفته است.
نکته مهم در حجم مبنا:
گاهی اوقات مشاهده می شود که در صف خرید، آخرین معامله سهم در محدوده سقف دامنه نوسان ۵%+ می باشد ولی قیمت پایانی در محدوده ۱%+ می‌باشد. برای شرکت‌های بورسی، زمانی که سهم صف خرید است تعداد سهامی که باید معامله شود حداقل باید به اندازه حجم مبنا باشد تا قیمت پایانی سهم در سقف قیمت مجاز روزانه قرار گیرد و اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد قیمت پایانی سهم نسبت به حجم معامله تعیین می شود.
مثال:
اگر سهمی دارای صف خرید ۲ میلیونی باشد و حجم مبنای آن ۵۰۰ هزار سهم باشد، در صورت معامله ۲۵۰ هزار سهم، قیمت پایانی ۲.۵% مثبت می‌شود. اما اگر ۵۰۰ هزار سهم و بیشتر از آن معامله شود قیمت پایانی سهم ۵% مثبت می‌شود. حال همین وضعیت را می‌توان برای صف فروش نیز مد نظر داشت. در شکل زیر سهام شرکت کارخانجات داروپخش مورد بررسی قرار گرفته است.
حجم مبنا در بورس و کاربرد آن
اگر با بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار آشنا باشید احتمالا واژه حجم مبنا را بر روی تابلو معاملات دیده‌اید.
ممکن است این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که فرمول حجم مبنا چیست
و حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟! اصلا حجم مبنا چه کاربردی دارد؟!
حجم مبنا در بورس و کاربرد آن
به حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت اصلی (پایانی) آن سهم
بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، «حجم مبنا» گفته می‌شود.
حجم مبنا ابزاری است که تنها در بورس تهران برای کمک به حفظ آرامش در معاملات از آن استفاده می‌شود.
به‌این‌ترتیب که این ابزار باعث کاهش هیجانات کاذب قیمت سهام شرکت‌های بورسی شده
و همچنین از افت یا رشد بی‌رویه آن جلوگیری می‌کند. در تعیین میزان آن هیچ معامله گری دخالت نداشته
و به‌طور خودکار توسط سامانه معاملات اندازه‌گیری می‌شود. برای مشاهده حجم مبنای مربوط به هر نماد بورسی،
می‌بایست در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به جستجوی نماد موردنظر پرداخت.
تاریخچه شکل گیری حجم مبنا
حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی شکل گرفت.
در ابتدای این قانون، اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد
و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز در نظر گرفته شده بود.
بر این اساس حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ (شش ده‌هزارم) کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت حجم مبنا در بورس اصلی/ پایانی بتواند نوسان کند.
این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت
و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ (هشت ده‌هزارم) تغییر کرد؛
اما از سال ۱۳۹۳ به بعد به ۱۰ درصد کاهش یافته و تا به امروز ثابت مانده است؛
بنابراین حجم مبنای روزانه یک سهم به ۰.۰۰۰۴ (چهار ده‌هزارم) تبدیل گردید
و ابتدای هر هفته در صفحه نماد هر سهم قرار می‌گیرد.
نکته: در تمام شرکت‌های بورسی در حال حاضر باید ۱۰ درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال مورد معامله قرار بگیرد
تا قیمت اصلی/پایانی آن بتواند به بالاترین یا پایین‌ترین حد خود برسد.
محاسبه حجم مبنا
در بالا ذکر گردید که قیمت پایانی هر سهمی برای داشتن نوسان باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت مورد معامله قرار بگیرد. این درصد برای یک سال سهم است و برای محاسبه هرروز باید آن را تقسیم‌بر تعداد روزهای کاری هرسال کنیم که ۲۵۰ روز است. از تقسیم این دو عدد، رقم ۰٫۰۰۰۴ به دست می‌آید. با ضرب این عدد در تعداد سهام کل شرکت، حجم مبنا هر سهم محاسبه می‌شود.
۰.۱= ۱۰۰÷۱۰ ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت
۰.۰۰۰۴ = ۲۵۰ ÷ ۰.۱
تعداد سهام کل شرکت × ۰.۰۰۰۴ = حجم مبنا (۱
۲۵۰ روز کاری÷ ۱۰ درصد تعداد سهام = حجم مبنا (۲
ارزش حجم مبنا
در حال حاضر، حجم مبنا ابتدای هر هفته محاسبه می‌شود و تغییر می‌یابد.
ارزش حجم مبنای تعیین‌شده برای یک هفته باید بین ۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان باشد
و نمی‌تواند خارج از این محدوده باشد. این قانون به دلیل مشکلاتی که برای سهام شرکت‌های دارای ارزش بسیار بال
ا و یا شرکت های با سهام ارزش پایین پیش می‌آمد، وضع گردیده است.
بعد از به دست آمدن عدد حجم مبنا به روش فوق، می‌بایست آن را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه ضرب نماییم:
• چنانچه عدد به‌دست‌آمده در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیون تومان
و ۱ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای روز شنبه همان عدد به‌دست‌آمده خواهد بود.
• چنانچه عدد به‌دست‌آمده کمتر از ۵۰ میلیون تومان بود، حجم مبنا برای
روز شنبه برابر با ۵۰ میلیون حجم مبنا در بورس تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.
• چنانچه عدد به‌دست‌آمده بیشتر از ۱ میلیارد تومان بود حجم مبنای ما برای روز شنبه،
برابر با ۱ میلیارد تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.
حداکثر ارزش حجم مبنا: ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
حداقل ارزش حجم مبنا: ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
نکته: محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) و برای هفته آینده انجام می‌شود.
مثال:
فرض کنید قیمت روز گذشته نمادی،۱۲۰ تومان است.
چنانچه نماد دارای حجم مبنایی معادل با ۲ میلیون سهم باشد
و میزان معاملات آن در روز موردنظر به ۱ میلیون سهم (۵۰ درصد حجم مبنا) برسد،
برای محاسبه قیمت پایانی روز جاری، می‌بایست ابتدا میانگین وزنی معاملات آن روز را حساب کنیم.
سپس میانگین به‌دست‌آمده را منهای قیمت پایانی روز گذشته کرده و در حجم مبنا ضرب می‌نماییم
و حاصل آن را با قیمت پایانی روز گذشته جمع کرده تا قیمت پایانی به‌دست‌آمده در این روز محاسبه شود.
به‌این‌ترتیب اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری را ۱۳۰ در نظر بگیریم، قیمت پایانی نماد برابر با ۱۲۵ تومان خواهد بود.
میانگین وزنی معاملات امروز: ۱۳۰
قیمت پایانی روز گذشته: ۱۲۰ تومان
حجم مبنا: ۲ میلیون سهم
حجم معاملات روز جاری: ۱ میلیون سهم
تفاوت میانگین وزنی معاملات امروز باقیمت پایانی در روز گذشته:۱۰=۱۲۰-۱۳۰
تعدیل با حجم مبنا: ۵=۱۰×۰.۵
قیمت پایانی امروز: ۱۲۵=۱۲۰+۵
بنابراین مبنای تغییرات قیمت‌ها و سقف مجاز نوسان روز بعد، در بازه ۵ درصد مثبت و ۵ درصد منفی خواهد بود.
محاسبه قیمت پایانی
همان‌طور که قبلاً گفته شد قیمت پایانی به‌نوعی میانگین وزنی قیمت نیز محسوب می‌شود؛ اما قیمت پایانی هر سهم محاسبات پیچیده‌ای دارد که فرم آن در ادامه قرار داده شده است.
حالت اول: حجم معامله‌شده کمتر از حجم مبنا باشد.
P2 = قیمت پایانی روز جاری
P1 = قیمت پایانی روز قبل
z = میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = p1 [(z-p1) y ÷ x] y = حجم معاملات
x = حجم مبنا شرکت
حالت دوم: حجم معاملات مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.
p2 = قیمت پایانی روز جاری
z =میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = z
مجموع تعداد سهام ÷ مجموع ارزش = z
مزایا و معایب حجم مبنا
مهمترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب حجم مبنا در بورس و یکباره در روند قیمت‌ها است.
همچنین حجم مبنا مانع از ایجاد قیمت‌های کاذب می‌شود؛ اما نکته قابل‌توجه این است که در مواقعی مانند تشکیل
صف خریدوفروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد و نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند می‌شود.
هنگامی‌که میزان حجم معاملات بسیار پایین می‌آید، سرمایه‌گذاران در بورس در این شرایط می‌گویند سهم خشک شده است و نوسان نمی‌کند.
در این شرایط سازمان بورس در یک محدوده زمانی معین همانند یک روز نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا
و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت موردنظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.
حجم مبنا چیست؟
حجم مبنـا، حداقل تعداد سهامی حجم مبنا در بورس است که باید در طول روز معامله شود تا قیمت آن سهم، بتواند بر اساس سقف و کف دامنه نوسان، افزایش و یا کاهش یابد. در سال 1393 مصوبه‌ای تصویب شد که بر اساس آن حجم مبنای تمام شرکت‌های بورسی معادل 4 در 10 هزار سهام شرکت است، البته با در نظر گرفتن این موضوع که حداقل ارزش مبنا برای همه شرکت‌ها برابر 5 میلیارد تومان و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌هایی با سرمایه بالای 2 هزار میلیارد، 12 میلیارد تومان باشد. همچنین حداکثر ارزش مبنای در نظر گرفته شده برای شرکت‌هایی که سرمایه‌شان کمتر از 2 هزار میلیارد تومان است، 10 میلیارد تومان تعیین شده است. در حال حاضر حجم مبنای تصویب شده برای شرکت‌های حضور یافته در بازار بورس 0.0008 (هشت ده هزارم) است.
تاریخچه حجم مبنا
در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی، حجم مبنا شکل گرفت. در ابتدا، اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز در نظر گرفته شود. حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ (شش ده هزارم) کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت پایانی بتواند نوسان کند. این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ (هشت ده هزارم) تغییر کرد؛ اما از سال ۱۳۹۳ به بعد، به ۱۰ درصد کاهش یافت و تا به امروز ثابت مانده است.
حجم مبنا و قیمت پایانی
در ابتدا برای درک بهتر حجم مبنا با مفهوم قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی آشنا شویم:
قیمت آخرین معامله: به آخرین قیمتی که از سهام یک شرکت در یک روز بین خریدار و فروشنده معامله می‌گردد، گفته می‌شود.
قیمت پایانی: به میانگین وزنی قیمت سهام شرکت با در نظر گرفتن حجم مبنا، قیمت پایانی گفته حجم مبنا در بورس می‌شود.
به این ترتیب قیمت پایانی هر روز مبنای نوسانات قیمت روز بعد معاملاتی قرار می‌گیرد. مثلا اگر قیمت پایانی معامله یک سهم در معاملات روز سه شنبه 100 ریال باشد، بازه مجاز نوسان قیمت در روز معاملاتی بعد یعنی چهارشنبه بین مثبت 5 درصد (105 ریال) و منفی 5 درصد قیمت پایانی روز معاملاتی گذشته (95ریال) خواهد بود. بر اساس این تعریف می‌توانیم بگوییم حجم مبنا حداقل تعداد برگه سهمی است که باید در یک روز معاملاتی روی یک قیمت داد و ستد شود تا قیمت پایانی به قیمت داد و ستد شده برسد. در صورتی که تعداد سهام معامله شده در طول روز کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت.
حجم مبنا در تابلوخوانی
برای خرید سهام یک شرکت مواردی مورد بررسی قرار می‌گیرد، از جمله آن می‌توان به تابلوی معاملات آن سهام اشاره کرد. تابلوی معاملات یک سهم اطلاعات فراوانی را در دسترس قرار می‌دهد که مهمترین آن قیمت سهام است که در این قیمت مواردی تأثیرگذار است که یکی از آن‌ها، حجم مبنا می‌باشد. برای بررسی جزئیات مهم از روند معاملات هر سهم، در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، می‌توانید این اطلاعات را مشاهده کنید.
مزایا و معایب حجم مبنا
از مهمترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پر شیب و یکباره در روند قیمت‌ها می‌باشد. حجم مبنا مانع از ایجاد قیمت‌های کاذب در بازار بورس می‌شود. به این نکته توجه کنید در مواقعی که تشکیل صف خرید و فروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد، نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند می‌شود. هنگامی‌که میزان حجم معاملات بسیار پایین باشد، اصطلاح "سهم خشک شده است و نوسان نمی‌شود" در بین سرمایه‌گذاران بیان می‌گردد. در این شرایط سازمان بورس در یک بازه زمانی معین، نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت مورد نظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.
محاسبه حجم مبنا
برای داشتن نوسان در قیمت پایانی هر سهمی، باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت، مورد معامله قرار بگیرد. این درصد برای یک سال سهم است و برای محاسبه هر روز باید آن را تقسیم بر تعداد روزهای کاری (۲۵۰ روز) هر سال کنیم.
تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس چیست؟
تا پیش از سال 1382 در بازار بورس، عنوان حجم مبنا وجود نداشت و در بازار بورس هیجانات کاذب زیادی در قیمت سهام مشاهده می‌شد. عنوان "حجم مبنا" با این هدف وارد بازار بورس شد تا کنترلی بر روی رشد بی‌رویه سهام و سقوط ارزش حجم مبنا در بورس آن‌ها وجود داشته باشد. با تعیین حجم مبنا، سرمایه‌گذاران آرامش خاطر و اطمینان بیشتری خواهند داشت که نوسانات قیمت سهام، بابت تعداد سهامی مشخص و قابل توجه مورد داد و ستد قرار گرفته است. اگر حجم مبنا از بازار بورس حذف می‌گردید، قیمت یک سهام حتی با معامله شدن چند سهم محدود نیز تحت تاثیر قرار می‌گرفت و به طور کاذب و غیر واقعی تغییر می‌کرد.
قانون جدید حجم مبنا
بر اساس اعلام شرکت بورس اوراق بهادار، از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸، حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) ۴ در ۱۰ هزار سهام شرکت است. با این شرط که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال باشد. همچنین، تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.
اثر مثبت حذف حجم مبنا در تنظیم عرضه و تقاضای بازار سرمایه
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سروش خواجه‌حق وردی با اشاره به اضافه شدن 17 نماد به فهرست نمادهای بدون اعمال حجم مبنا در فرابورس در خصوص پیشینه عدم اعمال حجم مبنا برای حجم مبنا در بورس برخی نمادهای دارای بازارگردان در بازارهای اول و دوم فرابورس ایران گفت: از مهر ماه سال گذشته، دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران ابلاغ شد. تا قبل از این تاریخ، دستورالعمل‌های مربوط به بازارگردانی در بورس و فرابورس مجزا بود اما در ادامه دستورالعمل واحدی برای هر دو بورس تصویب شد.
معاون نظارت بازار فرابورس ایران با اشاره به این که بر اساس دستورالعمل مذکور، اعمال یا عدم اعمال حجم مبنا به تعیین ضوابط توسط هیات مدیره بورس منوط شد، اظهار داشت: پس از انجام بررسی‌ها و محاسبات لازم «ضوابط مربوط به ماده 22 دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران» پس از تصویب در هیات مدیره فرابورس ایران، در تاریخ 9 بهمن سال گذشته در سایت فرابورس ایران ابلاغ شد.
حق‌وردی با تاکید بر اینکه ضوابط چگونگی عدم اعمال حجم مبنا در نمادهای دارای بازارگردان در این اطلاعیه عنوان شده بیان کرد: 3 حجم مبنا در بورس ماهه منتهی به انتشار اطلاعیه مبنای انجام محاسبات قرار می‌گیرد و سهم‌ها بر اساس 2 حالت ارزیابی می‌شوند. حالت نخست این که سهم طی سه ماه اخیر دارای میانگین حجم معاملاتی بیش از 2 برابر حجم مبنا باشد. حالت دوم نیز سهم‌هایی را شامل می‌شود که مجموع حداقل تعهد معاملات روزانه بازارگردان‌های فعال در آن نماد، حداقل دو برابر حجم مبنا باشد.
وی در ادامه عنوان کرد: تاریخ 10 بهمن ماه سال گذشته برای نخستین بار عدم اعمال حجم مبنا برای 20 نماد فرابورسی در بازارهای اول و دوم اعلام شد. این روند ادامه یافت و در انتهای بهمن ماه نیز 3 نماد مشمول حذف حجم مبنا شدند. در نهایت با اضافه شدن 6 نماد دیگر در انتهای اسفند ماه، تعداد نمادهای فرابورسی بدون حجم مبنا به 29 نماد رسید.
معاون نظارت بازار فرابورس ایران با اشاره به اینکه از میان این 29 نماد، 19 نماد در بازار اول و 10 نماد در بازار دوم قرار دارند، عنوان کرد: بر اساس الزام بررسی ماهانه طبق ضوابط، در انتهای فروردین بررسی و محاسبات مجدد صورت گرفته و تعداد این نمادها در حال حاضر به 46 نماد افزایش یافت.
حق‌وردی شرط حذف حجم مبنا برای نمادهای شامل دستورالعمل را معامله شدن نماد در بیش از نیمی از روزهای معاملاتی عنوان کرده و گفت: عدم اعمال حجم مبنا در بازه‌های صعودی یا نزولی می‌تواند کمک مهمی به تعدیل قیمت‌ها و تنظیم عرضه و تقاضا کند.
وی افزود: اگر نمادی مشمول ماده یک ضابطه عدم اعمال حجم مبنا نباشد و بازارگردان نماد خواهان تغییر تعهداتش به میزان حداقل 2 برابر حجم مبنا باشد، فرابورس می‌تواند برای نماد مذکور حجم مبنا اعمال نکند.
حجم مبنا چیست؟
حجم مبنـا، حداقل تعداد سهامی است که باید در طول روز معامله شود تا قیمت آن سهم، بتواند بر اساس سقف و کف دامنه نوسان، افزایش و یا کاهش یابد. در سال 1393 مصوبه‌ای تصویب شد که بر اساس آن حجم مبنای تمام شرکت‌های بورسی معادل 4 در 10 هزار سهام شرکت است، البته با در نظر گرفتن این موضوع که حداقل ارزش مبنا برای همه شرکت‌ها برابر 5 میلیارد تومان و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌هایی با سرمایه بالای 2 هزار میلیارد، 12 میلیارد تومان باشد. همچنین حداکثر ارزش مبنای در نظر گرفته شده برای شرکت‌هایی که سرمایه‌شان کمتر از 2 هزار میلیارد تومان است، 10 میلیارد تومان تعیین شده است. در حال حاضر حجم مبنای تصویب شده برای شرکت‌های حضور یافته در بازار بورس 0.0008 (هشت ده هزارم) است.
تاریخچه حجم مبنا
در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی، حجم مبنا شکل گرفت. در ابتدا، اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز در نظر گرفته شود. حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ (شش ده هزارم) کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت پایانی بتواند نوسان کند. این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ (هشت ده هزارم) تغییر کرد؛ اما از سال ۱۳۹۳ به بعد، به ۱۰ درصد کاهش یافت و تا به امروز ثابت مانده است.
حجم مبنا و قیمت پایانی
در ابتدا برای درک بهتر حجم مبنا با مفهوم قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی آشنا شویم:
قیمت آخرین معامله: به آخرین قیمتی که از سهام یک شرکت در یک روز بین خریدار و فروشنده معامله می‌گردد، گفته می‌شود.
قیمت پایانی: به میانگین وزنی قیمت سهام شرکت با در نظر گرفتن حجم مبنا، قیمت پایانی گفته می‌شود.
به این ترتیب قیمت پایانی هر روز مبنای نوسانات قیمت روز بعد معاملاتی قرار می‌گیرد. مثلا اگر قیمت پایانی معامله یک سهم در معاملات روز سه شنبه 100 ریال باشد، بازه مجاز نوسان قیمت در روز معاملاتی بعد یعنی چهارشنبه بین مثبت 5 درصد (105 ریال) و منفی 5 درصد قیمت پایانی روز معاملاتی گذشته (95ریال) خواهد بود. بر اساس این تعریف می‌توانیم بگوییم حجم مبنا حداقل تعداد برگه سهمی است که باید در یک روز معاملاتی روی یک قیمت داد و ستد شود تا قیمت پایانی به قیمت داد و ستد شده برسد. در صورتی که تعداد سهام معامله شده در طول روز کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قیمت آن سهم نیز کاهش خواهد یافت.
حجم مبنا در تابلوخوانی
برای خرید سهام یک شرکت مواردی مورد بررسی قرار می‌گیرد، از جمله آن می‌توان به تابلوی معاملات آن سهام اشاره کرد. تابلوی معاملات یک سهم اطلاعات فراوانی را در دسترس قرار می‌دهد که مهمترین آن قیمت سهام است که در این قیمت مواردی تأثیرگذار است که یکی از آن‌ها، حجم مبنا می‌باشد. برای بررسی جزئیات مهم از روند معاملات هر سهم، در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، می‌توانید این اطلاعات را مشاهده کنید.
مزایا و معایب حجم مبنا
از مهمترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پر شیب و یکباره در روند قیمت‌ها می‌باشد. حجم مبنا مانع از ایجاد قیمت‌های کاذب در بازار بورس می‌شود. به این نکته توجه کنید در مواقعی که تشکیل صف خرید و فروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد، نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند می‌شود. هنگامی‌که حجم مبنا در بورس میزان حجم معاملات بسیار پایین باشد، اصطلاح "سهم خشک شده است و نوسان نمی‌شود" در بین سرمایه‌گذاران بیان می‌گردد. در این شرایط سازمان بورس در یک بازه زمانی معین، نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت مورد نظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.
محاسبه حجم مبنا
برای داشتن نوسان در قیمت پایانی هر سهمی، باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت، مورد معامله قرار بگیرد. این درصد برای یک سال سهم است و برای محاسبه هر روز باید آن را تقسیم بر تعداد روزهای کاری (۲۵۰ روز) هر سال کنیم.
تاثیر حجم مبنا بر معاملات در بورس چیست؟
تا پیش از سال 1382 در بازار بورس، عنوان حجم مبنا وجود نداشت و در بازار بورس هیجانات کاذب زیادی در قیمت سهام مشاهده می‌شد. عنوان "حجم مبنا" با این هدف وارد بازار بورس شد تا کنترلی بر روی رشد بی‌رویه سهام و سقوط ارزش آن‌ها وجود داشته باشد. با تعیین حجم مبنا، سرمایه‌گذاران آرامش خاطر و اطمینان بیشتری خواهند داشت که نوسانات قیمت سهام، بابت تعداد سهامی مشخص و قابل توجه مورد داد و ستد قرار گرفته است. اگر حجم مبنا از بازار بورس حذف می‌گردید، قیمت یک سهام حتی با معامله شدن چند سهم محدود نیز تحت تاثیر قرار می‌گرفت و به طور کاذب و غیر واقعی تغییر می‌کرد.
قانون جدید حجم مبنا
بر اساس اعلام شرکت بورس اوراق بهادار، از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸، حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) ۴ در ۱۰ هزار سهام شرکت است. با این شرط که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های حجم مبنا در بورس با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال باشد. همچنین، تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.
دیدگاه شما