بازارهاي مالي مناسبات و ترتيباتي هستند كه امكان معامله تعهدات و ابزارهاي مالي را فراهم نموده و به تقابل عرضه و تقاضاي اين اسناد مي‌پردازند. بازارهاي مالي نيز بازارهايي هستند كه در آنها داراييهاي مالي مثل سهام و اوراق قرضه كه ارزش آنها به ارزش توليدات و خدمات ارايه شده توسط شركتهاي منتشر كننده آنها وابسته است، مبادله ميشوند. تفاوت داراييهاي مالي با داراييهاي واقعي در اين است كه داراييهاي واقعي ماهيت فيزيكي دارند مانند اتومبيل، املاك و مستغلات، و وسايل منزل.
انواع بازارهای مالی، شناخت و کارکردهای آن
ممکن است با شنیدن نام بازار، ذهنتان به سمت مکان‌هایی برود که برای معامله باید در آن حضور داشته باشید تا بتوانید چیزی را مبادله کنید. از بازار تره‌بار گرفته تا بازار سکه و طلا. در ادامه قصد معرفی بازارهایی را داریم که برای خرید و فروش در آن، نیازی به حضور فیزیکی نیست.
بازارهای مالی چه هستند؟
بازارهای مالی (Financial Markets) بازارهایی هستند که در آنها معامله‌گران، دست به خرید و فروش داراییهای مالی می‌زنند. دارایی‌هایی نظیر اوراق‌بهادار، طلا، سهام، کالا و. در این بازارها معامله می‌شوند. قیمت معاملات در این بازارها بر اساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص میشود.
بازارهای مالی، یک سیستم باز و منظم ایجاد می‌کنند، تا شرکتها بتوانند به سرمایه مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. این بازارها برای عملکرد صحیح اقتصادهای سرمایه‌داری بسیار حیاتی هستند. به‌طور کلی بازارهای مالی شرایطی را ایجاد می‌کنند تا بین افراد با مازاد منابع و کسانی که با کمبود منابع مالی مواجه هستند، یک ارتباطی شکل گیرد.
زمانی که حرف از بازارهای مالی میشود، بیشتر افراد ذهنشان تنها به‌سمت بورس اوراق بهادار متمایل میشود. در حالی که بازارهای مالی مختلف، با اهداف متفاوتی وجود دارد که اکثر افراد با آنها آشنا نیستند. بازارهایی مانند بورس کالا، بازار طلا، بازار مسکن و. نمونه‌ای از این بازارها هستند. در این مقاله سعی بر آن است که شما را با برخی از این بازارها آشنا کنیم.
کارکردهای بازار مالی
یکی از کارکردهای بازارهای مالی قیمت‌یابی (Price Discovery process) است. یعنی با توجه به اطلاعاتی که در بازار وجود دارد و براساس قیمت عرضه و تقاضای موجود، قیمت اوراق بهادار تعیین میشود.
هر چه بازار کاراتر باشد، قیمت اوراق بهادار صحیح‌تر تعیین میشود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیک‌تر میشود.
هر چه بازار کاراتر باشد قیمت اوراق بهادار درست‌تر تعیین میشود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیک‌تر میشود. علاوه‌بر کارایی بازار، هر‌چه شرایط رقابت کامل در بازار بیشتر فراهم باشد (یعنی تمامی اطلاعات در دسترس عموم قرار داشته باشند و تعداد زیادی معامله‌گر در بازار حضور داشته باشند) قیمت اوراق بهادار بهتر و نزدیک‌تر به قیمت واقعی آن مشخص می‌شوند.
کمک به فرآیند تشکیل و تخصیص سرمایه از دیگر مزایای این بازارها هستند. بازارهای مالی منجر‌به انتقال پول‌های اضافی و دسته بندی بازارهای مالی بلااستفاده سرمایه‌گذاران خرد و کلان به بخش‌هایی از صنایع و خدمات که مستعد رشد هستند و یک مزیت نسبی نسبت به دیگر صنایع دارند، می‌شوند. همچنین این بازار باعث میشود که ریسک، بین متقاضیان و دارندگان وجوه تقسیم شود.
در شکل زیر طبقه‌بندی‌های مختلف از بازارهای مالی را می‌بینید.
تقسیم‌بندی بازارهای مالی
تقسیم‌بندی بازارهای مالی
بازارهای مالی را میتوان براساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری آنها به چهار طبقه دسته‌بندی کرد.
بازارهای مالی براساس حق مالی
بازارهای مالی براساس حق مالی به دو دسته‌ی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌شوند.
بازار بدهی
بازار بدهی، بازاری است که در آن مطالبات ثابت یا ابزارهای بدهی مثل اوراق قرضه معامله می‌شوند.
بازار سهام
بازاری است که در آن سرمایه‌گذاران به مبادله سهام می‌پردازند.
بازار مالی براساس سررسید ابزار مورد معامله
بازارها براساس سررسید ابزار قابل معامله به دو دسته بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند.
بازار پول (Money Market)
بازار پول، بازاری است که در آن اوراق بهادار با سررسید کمتر از یک سال معامله می‌شوند. در این بازار سرعت نقدشوندگی بسیار بالا است. نرخ بهره در بازار پول متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق بهادار است. یعنی هر‌چه مدت زمان نگهداری اوراق بهادار بیشتر باشد، نرخ بهره هم افزایش پیدا میکند. نرخ بهره بازار پول به دلیل کوتاه‌تر بودن مدت زمان سررسید، کمتر از نرخ بهره بازار سرمایه است. همچنین در این بازار ریسک عدم دسته بندی بازارهای مالی پرداخت پایین است.
اوراقی مانند اوراق خزانه (اوراق بهادار کوتاه‌مدت با سررسید 3 ماه تا یک سال) و اوراق تجاری شرکتها (اوراق با سررسید 270 روز یا کمتر)، نمونه‌ای از اوراق قابل معامله در بازار پول هستند. از نهادهای مالی مختلف این بازار میتوان بانک‌های تجاری و واسطه‌های مالی و. را نام برد. برای آشنایی بیشتر با نهادهای مالی می‌توانید به مقاله آشنایی با نهادهای مالی مراجعه کنید.
بازار سرمایه (Capital Market)
در بازار سرمایه اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال مورد معامله قرار می‌گیرند. اوراقی نظیر اوراق قرضه بلندمدت و سهام از جمله اوراق قابل معامله در این بازار هستند. به‌طور کلی این بازار هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل میکند.
بازار سرمایه ابزارهای قابل معامله در خود را از لحاظ چرخه عمرشان در دو بازار مختلف در خود جای داده است.
بازار اولیه (Primary Market)
بازار اولیه، بازاری است که اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌شوند. به‌طور کلی میتوان گفت که تشکیل سرمایه در بازار اولیه اتفاق می‌افتد.
بازار ثانویه (Secondary Market)
بعد از اینکه اوراق بهادار برای اولین بار (مثل عرضه‌های اولیه) در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفتند، وارد بازار ثانویه می‌شوند. بازار ثانویه این امکان را فراهم می‌آورد تا اوراقی که قبلا در بازار اولیه معامله شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و دارندگان آنها نگرانی از جهت خرید یا فروش اوراق نداشته باشند.تعداد دفعات انجام معامله در بازار ثانویه محدودیتی ندارد. بازار بورس نمونه‌ای از بازارهای ثانویه سازمان‌یافته است.
قیمت اوراق بهادار (مثل سهام) در بازار ثانویه، عملکرد مدیریت شرکت را نشان می‌دهد. اگر قیمت سهامی بالا رود، نشانگر عملکرد خوب واحد مدیریت است که در نهایت منجر‌به افزایش سرمایه و ثروت سهامدارانش میشود.
بازار ثانویه می‌تواند به شکل‌های زیر نیز وجود داشته باشد.
بازار مذاکره یا حراج (Auction Market)
در این بازار خریداران و فروشندگان و یا کارگزاران آنها به‌طور مستقیم با هم معامله می‌کنند. معامله زمانی در این بازار انجام میشود که بالاترین قیمتی که برای خرید سهم پیشنهاد شده با پایین‌ترین قیمتی که یک شخص حاضر است سهام خود را به فروش برساند، برابر باشند.
بازار کارگزاری (Broker Market)
اگر به تعداد کافی خریدار و فروشنده در بازار مزایده وجود نداشته باشد، معامله‌گران به یک کارگزار مراجعه می‌کنند. کارگزار با دریافت حق کمیسیون، طرف معامله‌ای که حاضر به خرید یا فروش سهامش متناسب با شرایط شما باشد را پیدا میکند و از این طریق معامله انجام میشود.
بازار دلالی (Dealer Market)
افرادی در بازار وجود دارند که حاضر به پذیرش ریسک ناشی از نوسانات قیمت‌ها هستند. این افراد از تغییرات قیمت در بازار استفاده می‌کنند. نوسان‌گیر‌ها را میتوان از جمله فعالان این بازار دانست.
بازارهای مالی براساس ساختار سازمانی
همانطور که در جدول بالا می‌بینید. بازارهای مالی از لحاظ قانون‌مندی، نظم و ساختار سازمانی به چهار دسته تقسیم می‌شوند.
بازارهای رسمی
بورس اوراق بهادار از بازارهای رسمی سازمان‌یافته است که شامل تسهیلات فیزیکی مشهود است. قوانین و شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای شرکت‌هایی که وارد بورس می‌شوند اعمال میشود. این شرکتها از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و. بررسی می‌شوند. به‌طور کلی ریسک شرکت‌های فعال در بورس کمتر از سایر بازارها نظیر فرابورس است. عمده‌ترین اعضای فعال در بورس ایران، عبارت‌اند از: کارگزاران، معامله‌گران و بازارسازان
به این بازار، بازار اول نیز گفته میشود و معاملات مربوط به شرکت‌های بورسی در آن انجام میشود.
بازار خارج از بورس (Over The Counter)
بازار خارج از بورس (OTC) که به آن بازار مبتنی بر چانه‌زنی نیز می‌گویند، بازاری است که در آن معامله بر روی اوراق بهادار شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته نشده‌اند انجام میشود. این بازار دارای یک مکان فیزیکی نیست و شرایط آسان‌تری برای ورود به آن نسبت به بازارهای رسمی وجود دارد.
در ایران بازار فرابورس معادل بازار خارج از بورس است و تنها تفاوتی که در آنها وجود دارد این است که بازار فرابورس دارای یک مکان فیزیکی است. به این بازار میتوان بازار دوم نیز گفت.
بازار سوم
شامل کلیه بازارهای خارج از بورس است. در این بازار کلیه اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس، در خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرند. معمولا سازمان‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری در این بازار به معامله اوراق بهادار می‌پردازند. یکی از دلایل این کار می‌تواند به خاطر حق کمیسیون و کارمزد کمتری که این بازار دارد، باشد.
بازار چهارم
در بازار چهارم معمولا سازمان‌هایی که قصد انجام معاملات خیلی بزرگ دارند، فعالیت می‌کنند. در این بازار برای اینکه کارمزدی پرداخت نشود، طرفین معمولا به‌طور مستقیم و بدون دخالت کارگزار دست به معامله می‌زنند. نوعی سیستم کامپیوتری وجود دارد که موسسات با استفاده از آن می‌توانند مقادیر زیادی از اوراق بهادار و یا سهام را بدون وجود هیچ واسطه‌ای خرید و فروش کنند. معمولا معاملات عمده و بلوکی در این بازار انجام میشود.
بازارهای مالی براساس زمان واگذاری
در آخرین تقسیم‌بندی میتوان بازار را از نظر زمان واگذاری به دو دسته بازار آتی و بازار نقدی تقسیم‌بندی کرد.
بازار آتی (future market)
بازاری است که اوراق مشتقه در آن مورد معامله قرار می‌گیرند. به‌همین دلیل به این بازار، بازار اوراق مشتقه نیز می‌گویند. اوراق مشتقه، قراردادی است که طی آن دارنده‌اش را موظف یا مختار میکند تا در یک تاریخ معین در آینده، دارایی را بخرد و یا بفروشد. قراردادهای مالی و اختیار معامله از اوراق مشتقه هستند که در مقالات بعد راجع‌به آنها صحبت خواهیم کرد.
بازار نقدی (Spot market)
بازاری است که در آن به محض انجام شدن معامله، تمام مبادلات مالی نیز در همان لحظه اتفاق می‌افتد. یعنی به طور آنی پس از پرداخت مبلغ توسط خریدار، مالکیت آن کالا یا اوراق‌بهادار به خریدار منتقل میشود.
بورس کالای ایران
علاوه‌بر بورس اوراق بهادار، بورس کالا نیز در ایران وجود. در بورس کالای ایران، محصولاتی نظیر زعفران، زیره سبز و پسته معامله می‌شوند. این معاملات به‌صورت قرار داد آتی بسته می‌شوند. به‌طور کلی میتوان گفت بازار آتی یکی از بخش‌های بورس کالا است. قرار داد آتیِ کالا به این صورت است که دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) قراردادی تنظیم می‌کنند که طی آن یک کالای خاص، با قیمتی مشخص، در تاریخ معینی در آینده، توسط فروشنده در اختیار خریدار قرار بگیرد. با استفاده از این قرار داد میتوان ریسک تغییرات قیمت انواع کالاها را پوشش داد.
خرید طلا در بورس کالا
اختصاص بخشی از سپرده‌ی خود به طلا، می‌تواند ریسک سبد سرمایه‌گذاری (پرتفوی) شما را کاهش بدهد. با خرید طلا به این صورت و نه به صورت حضوری، ریسک خرید و نگهداری طلا به حداقل می‌رسد. برای خرید طلا در بورس از سه روش میتوان استفاده کرد. یکی از این روش‌ها استفاده از صندوق‌های طلا است. علاوه بر آن از طریق گواهی سپرده سکه طلا نیز میتوان اقدام به خرید طلا کرد. برای خرید شمش طلا میتوان به بازار فیزیکی بورس کالا مراجعه کرد. در مقالات آینده راجع‌به بورس کالای ایران و خرید طلا و شمش، توضیح داده خواهد شد.
طبقه بندی بازارهای مالی
بازارهای مالی بر اساس نوع دارایی، مرحله عرضه اوراق بهادار و سررسید تعهدات مالی طبقه بندی می شوند.
بازارهای مالی بر پایه معیارهای متفاوتی قابل طبقه بندی هستند که بر این اساس سه طبقه بندی برای بازارهای مالی در اقتصاد وجود دارد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه(سنا)، طبقه بندی این بازارهای مالی شامل :
1. طبقه بندی بر اساس نوع دارایی
2. طبقه بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
3. طبقه بندی بر اساس سررسید تعهدات مالی
الف) بازار سهام: در بازار سهام، سـهام شـرکت های سهامی پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می گیرد.
ب) بازار اوراق بدهی: بازار اوراق بدهی، بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه) داد و ستد می شوند.
ج) بازار ابزارهای مشتقه: بازار ابزارهای مشتقه، بازاری است برای معاملات ابزارهایی مبتنی بر داراییهای مالی یا فیزیکی که از آن جمله می توان به اختیار معامله و قرارداد آتی اشاره کرد.
· بازارهای مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
الف- بازار اولیه (دست اول): شرکت ها، مؤسسات و بنگاه های اقتصادی برای تأمین منابع مالی موردنیاز خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند که اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود به دست می آورند. بازار اولیه یا دست اول، بازاری است که واگذاری اوراق بهادار و تأمین اعتبار برای اولین بار در این بازار صورت می گیرد. به عبارت دیگر در بازار دست اول، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می شوند. بر این اساس، فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است.
ب- بازار ثانویه (دست دوم): پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به منظور آنکه این اوراق بتوانند مورد داد و ستد قرار گیرند، به بازار دیگری نیاز است که به آن بازار ثانویه یا دست دوم گفته می شود. وجود بازار دست دوم، صرفاً به این دلیل است که قابلیت نقد شوندگی اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزایش دهد، ضمن اینکه شرایطی فراهم می آورد که سرمایه گذاران و سرمایه پذیران در صورت لزوم به آسانی بتوانند تصمیمات سرمایه گذاری خود را تغییر داده و به فروش اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام می کنند. داد و ستد در بازار دست دوم به دفعات نامحدود انجام می شود و بنابراین با جابه جا شدن مالکیت ابزارهای مالی قابل داد و ستد در آن بازار، قدرت نقدشوندگی زیادی ایجاد می شود.
بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی
الف) بازار پول: بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و دیگر دارایی های مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یک سال دارند. همچنین می توان از بازار پول بهعنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت و ریسک نقد شوندگی و همچنین ارزش اسمی بالا نام برد. تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه های تجاری این امکان را می دهند که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب درآورند. مقام ناظر این بازار در ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.
ب) بازار سرمایه: بر پایه طبقه بندی بازار مالی با نگرش به سررسید دارایی ها، بازار سرمایه به بازار داد و ستد ابزارهای مالی با سررسید بیش از یک سال و دارایی های بدون سررسید (مانند سهام) اطلاق می شود. این بخش از بازار مالی، نقش مهمتری در گردآوری منابع پس اندازی و تأمین نیازهای سرمایه گذاری واحدهای تولیدی دارد. بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده تر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است. مقام ناظر این بازار در ایران، سازمان بورس و اوراق بهادار است.
ج) بازار بیمه: بازار بیمه با هدف تقسیم کردن خسارت های سنگین بین تعداد زیادی از مردم شکل گرفته است، مقام ناظر این بازار، بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.
بازارهای مالی و طبقه بندی آن ها
جمله زیبایی که امروز قصد داریم جلسه آموزشی خود را با آن آغاز کنیم از وارن بافت است که میگوید در دنیای کسب و کار موفقترین افراد کسانی هستند که به کاری که عاشقش هستند مشغول اند. پس امیدوارم همگی با عشقی که به آموختن مطالب مرتبط با بازارهای مالی بخصوص بازار سرمایه دارید بهترین نتیجه ها را از آن بگیرید.
امروز مختصراً در ارتباط با مکانیزم فعالیت بازارهای مالی و طبقه بندی این بازارها از دیدگاههای مختلف مطالبی را خدمت شما عزیزان ارائه میکنیم، زیرا از آنجا که سرمنشا بازار سرمایه، بازارهای مالی است، شناخت مختصری از این بازارها برای ورود به بازار بورس لازم میباشد.
بازارهاي مالي:
اگر بخواهیم تعریف ساده ای از بازارهای مالی داشته باشیم ابتدا باید این کلمه را به دو بخش بازار و مالی تفکیک کنیم تا با تعریف ساده از هر یک از این بخش ها بتوانیم به خوبی عملکرد بازارهای مالی را درک کنیم.
بر همین اساس برای شناخت بهتر بازار لازم است که به مکانسیم فعالیت بازارها اشاره ای داشته باشیم. به طور کلی در علم اقتصاد، مکانسیم فعالیت هر بازار؛ بر مقابل هم قرار دادن دو طرف معامله یعنی خریداران و فروشندگان استوار است تا آنها بتوانند به سادگی یکدیگر را پیدا کنند؛ بنابراین بازارها نقش تسهیل کننده معاملات را بر عهده دارند.
حالا با تعریف سادهای که از بازار ارائه دادیم، به سراغ تعریفی دسته بندی بازارهای مالی برای قسمت مالی این بحث می رویم. اگر کل سیستم اقتصادی یک کشور را به دو بخش واقعی و مالی تقسیم کنیم؛ پس می توایم برای این دو بخش به ترتیب دارایی های واقعی و دارایی های مالی را متصور شویم.
حال تفاوت داراييهاي مالي با داراييهاي واقعي در چیست؟ این تفاوت در ماهیت آنهاست به طوری که دارايي هاي واقعي ماهيت فيزيكي و قابل لمس دارند مانند اتومبيل، املاك ومستغلات، وسايل منزل و… ولی در دارایی های مالی ماهیت یا جنبه فیزیکی وجود ندارد.
مطلبی که بیان آن در اینجا به فهم بهتر بحث کمک میکند، این است که از ديدگاه اقتصادي خريد داراييهاي مالي نسبت به خريد دارايي هاي واقعي مزیت دارد؛ زیرا كه اولاً دارايي واقعي عموماً كالاي مصرفي هستند که اغلب جنبه پس انداز و سرمايه گذاري ندارند و دوم اينكه اگر خريد این داراييها (واقعي) به منظور سرمایه گذاری انجام پذیرد، ارزش افزودهاي برای اقتصاد ايجاد نميكند و بلااستفاده نگه داشتن آنها به اميد گرانترشدن در آينده به معناي بلااستفاده نگه داشتن منابع كشور تلقی میشود.
حالا با توجه به اینکه متوجه شدیم بخش مالی یک اقتصاد آن بخشی از اقتصاد است که در آن وجوه، سرمایه و اعتبارات از طرف صاحبان پول و سرمایه به طرف متقضیان این وجوه جریان می یابد، پس میتوانیم مفهوم ساده ای از بازارهای مالی را اینگونه بیان کنیم:
بازارهای مالی، بازارهايي هستند كه درآنها دارايي هاي مالي (داراييهاي كاغذي مانند سهام و اوراق قرضه که ارزش آنها به ارزش توليدات وخدمات ارايه شده توسط شركتهاي منتشركننده آنها وابسته است) مورد مبادله قرار میگیرد .
تا اینجای بحث بازارهای مالی به خوبی تفهیم گردید، حالا اگر بخواهیم انواع مختلفی از بازارهای مالی را به صورت تفکیکی بشناسیم باید این نکته را بدانیم که انواع مختلفی از بازارهای مالی وجود دارند که ویژگی‌های آنها به داراییهای مالی که در آن مبادله می‌شوند و نیازهای شرکت‌کنندگان مختلف بازار بستگی دارد.
بنابراین در حالت کلی میتوان بازار مالی را براساس ماهیت مبادلات و همچنین میزان رشد آنها در اقتصاد تقسیم بندی نمود.
از آنجا که پرداختن به کلیه انواع بازارهای مالی بحث ما را به درازا خواهد کشاند، در ادامه دو نمونه اصلی از طبقهبندی بازارهاي مالي در اقتصاد را براساس معيارهاي مختلف شرح میدهیم:
طبقه بندي بازارهای مالی بر اساس سررسيد حق مالي:
الف) بازار پول: اوراق بهاداري كه زمان سررسيد آنها كمتر از يكسال است در بازار پول مبادله ميشوند؛ بنابراین در این بازار بانكها و صرافيها فعاليت دارند.
ب) بازار سرمايه: اوراق بهاداري كه زمان سررسيد آنها بيش از يكسال باشد در بازار سرمایه دادوستد ميشوند. بازار سرمایه، تسهیل کننده فرآیند خرید و فروش ابزارهای مالی (اسناد خزانه، اوراق تجاری و گواهی سپرده) است که شاخص‌ترین ابزار مالی این بازار با نام اوراق سهام شناخته میشود. بازار سرمايه نيز عمدتاً بورس اوراق بهادار را شامل ميشود.
طبقه بندي بازارهای مالی براساس مرحلة انتشار:
الف) بازار اوليه: اوراق بهاداري كه براي اولين بار توسط دولت و يا شركتها منتشر ميشود، در اين بازار پذيره نويسي ميشوند. نماد بازار اولیه در ایران، بانک میباشد.
ب) بازار ثانويه: اوراق بهاداري كه در بازار اوليه پذيره نويسي شده اند، در بازار ثانویه مورد داد و ستد مجدد قرار مي گيرند و نماد آن دركشور ما بازار بورس اوراق بهادار است. بنابراین بازار بورس بازار ثانويه است ، به بیان دیگر در بورس شركتي تاسيس نميشود و فقط سهام شركتهاي پذيرفته شده كه قبلا تاسيس شده و چند سال فعاليت كرده اند، مورد معامله قرار ميگيرد.
تا اینجای بحث با مفهوم بازار مالی و طبقه بندی این بازار آشنا شدیم، حالا برای اینکه مکانسیم بازارهای مالی بتواند به درستی و کارا نقش خود را ایفا کند به واسطه های مالی نیاز دارد.
واسطه هاي مالي:
تمام شركتها و فعالين بازارهاي مالي را در تسهیل فرآیند انجام معاملات در این بازار نقش دارند ، واسطه هاي مالي می نامند. به طور كلي ميتوان واسطه هاي مالي را به 3 دسته کلی طبقه بندي كرد :
1- واسطه هاي مالي پولی یا بانكي:
الف) بانك مركزي
ب) ساير نهادهاي دسته بندی بازارهای مالی بانكي
ج) بانكهاي سپرده پذير
2– واسطه هاي مالي غيرپولي:
الف) شركتهاي بيمه
ب) شركتهاي سرمايهگذاري
ج) صندوق بازنشستگي و احتياطي
د) اتحاديههاي اعتباري
ر) سازمانهاي وام و پس انداز، صندوق هاي پس انداز با هدفهاي خاص
ز) شركتهاي تامين مالي ( مجموعه اي از واسطه هاي مالي كه در اعطاي وام به بنگاهها و مصرفكنندگان تخصص دارند).
ه) شركتهاي اجارة بلندمدت (شركتهايي هستند كه داراييهاي بادوام و ملموس نظير ماشين آلات را خريداري ميكنند و آنها را به شكل اجاره در اختيار افراد حقيقي و حقوقي قرار مي دهند).
3- ساير موسسات ارائه كننده خدمات مالي:
الف)كارگزاران بورس اوراق بهادار
ب)دلالان بورس اوراق بهادار
ج) بانك هاي سرمايه گذار (سازمان هايي هستند كه اعتبارات ميانمدت و بلندمدت در اختيار وام گيرندگان مي گذارند. اين بانكها انتشار سهام و اوراق قرضة جديد دولتي را تعهد ميكنند) .
د)بانكهاي رهني (فعاليتي مشابه بانكهاي سرمايه گذاري دارند. اين بانكها اوراق بهادار رهني ناشي از ساخت خانه ها و مجتمع هاي مسكوني جديد و بنگاه هاي تجاري را به دست مي آورند و آنها را نزد وام دهندگان بلندمدت مانند شركتهاي بيمه، صندوقهاي بازنشستگي و بانكهاي پس انداز به وديعه ميگذارند).
بحث بازارهای مالی را در اینجا با این نکته به پایان میرسانیم که بازار سرمایه یکی از مهمترین ارکان بازارهای مالی است که بین سرمایهگذران حقیقی یا حقوقی که سرمایههای خرد یا کلان دارند و افرادی که متقاضیان سرمایه هستند مانند شرکتها، دولت و…، پل ارتباطی ایجاد میکند. همچنین این بازار برای عملکرد اقتصادی امری حیاتی محسوب میگردد؛ زیرا این بازار نقش مهمی در به کارگیری سرمایه ها، با هدف توسعه‌ی تجارت و صنعت دارد.
آشنایی با انواع بازارهای مالی در ایران
در این مقاله آموزش بورس با انواع بازارهای مالی در ایران آشنا می‌شویم و پس از طبقه بندی این بازارها، ویژگی‌های هریک را با هم بررسی خواهیم کرد.
جایگاه بخش مالی در اقتصاد یک کشور
نظام مبتني بر اقتصاد بازار در سطح كلان به وجود بازارهاي 4 گانه اعتقاد دارد. اين بازارها عبارتند از: بازار كالا، بازار كار، بازار پول و بازار سرمايه. تجزيه و تحليل بازارهاي 4 گانه تعادل عمومي را به اثبات مي‌رساند. دو بازار از بازارهاي ياد شده در ارتباط با بخش مالي مي‌باشد. بخش مالي روي دوم سكه اقتصاد است كه در واقع مكمل بخش واقعي اقتصاد است. بنابراين تعادل بلند مدت و با ثبات هر نظام اقتصادي هنگامي به دست مي‌آيد كه دو بخش مالی و اقتصادی با ارتباطات دروني خود در شرايط تعادلي عمل كنند. بر اين اساس ميتوان گفت كه بخش مالي تزريق كننده حيات به بخش حقيقي اقتصاد است و منظور از توسعه مالي، توسعه سيستم يا بخش مالي يعني بازارها، نهادها و ابزارهاي مالي مي‌باشد.
بازارهای مالی در ایران
بازارهاي مالي مناسبات و ترتيباتي هستند كه امكان معامله تعهدات و ابزارهاي مالي را فراهم نموده و به تقابل عرضه و تقاضاي اين اسناد مي‌پردازند. بازارهاي مالي نيز بازارهايي هستند كه در آنها داراييهاي مالي مثل سهام و اوراق قرضه كه ارزش آنها به ارزش توليدات و خدمات ارايه شده توسط شركتهاي منتشر كننده آنها وابسته است، مبادله ميشوند. تفاوت داراييهاي مالي با داراييهاي واقعي در اين است كه داراييهاي واقعي ماهيت فيزيكي دارند مانند اتومبيل، املاك و مستغلات، و وسايل منزل.
یكي از راه‌هاي سرمايه گذاري خريد داراييهاي مالي است. مزيت خريد داراييهاي مالي نسبت به خريد داراييهاي واقعي از ديدگاه اقتصادي اين است كه اولا دارايي واقعي كالاي مصرفي است نه وسيله پس انداز و سرمايه گذاري. دوم اينكه خريد داراييهاي واقعي و بلااستفاده نگه داشتن آنها به اميد گرانتر شدن در آينده به معناي بلااستفاده نگه داشتن منابع كشور است و ارزش افزوده اي ايجاد نميكند. مگر آنگه از آن استفاده شود.
چند نوع از داراييهاي مالي عبارتند از: سپرده‌هاي سرمايهگذاري در بانكها، طرح‌هاي بازنشستگي كه توسط صندوقهاي بازنشستگي ارايه ميشود، انواع بيمه نامه‌هاي شركتهاي بيمه و در نهايت اوراق بهادار قابل داد و ستد در بورس اوراق بهادار كه توسط كارگزاران خريد و فروش ميشود.
وظایف بازارهای مالی
بازارهای مالی به منظور رشد و توسعه اقتصادی کشور، وظایفی بر عهده دارند که عبارتند از :
- تخصیص بهینه منابع
- اداره و کنترل بنگاهها و مدیران به کمک واسطه‌های مالی
- ایجاد سهولت در نظام مالی تجارت و مبادلات
- قیمت‌گذاری ریسک و فراهم کردن مکانیسم ادغام
- انتشار اطلاعات در بین تامین‌کنندگان وجوه مالی
طبقهبندی انواع بازارهای مالی در ایران
بازارهاي مالي بر پايه معيارهاي متفاوتي قابل طبقه‌بندي هستند:
1- طبقه‌بندي بر اساس نوع دارايي
2- طبقه‌بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
3- طبقه‌بندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي
4- طبقهبندی براساس واگذاری فوری یا واگذاری آتی
5- طبقهبندی براساس ساختار سازمانی
انواع بازارهای مالی بر اساس نوع دارايي
الف) بازار سهام
در اين بازار، سهام شركتها كه نشانگر مالكيت دارنده آن در شركت است، دادوستد ميشود.
ب) بازار اوراق بدهی
بازاري است كه در آن ابزارهاي با درآمد ثابت (اوراق قرضه) دادوستد ميشوند.
ج) بازار ابزارهای مشتق
بازاري است براي معاملات ابزارهايي مبتني بر داراييهاي مالي يا فيزيكي از كه آن جمله ميتوان به اختيار معامله و قرارداد آتي اشاره كرد.
انواع بازارهای مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
الف) بازار اولیه (Primary Market)
بازار اوليه جايي است كه بنگاه اقتصادي مي تواند در آن دارايي هاي مالي خود را با منابع مالي بلند مدت مبادله كند. در اين بازار منتشر كننده اوراق بهادار اقدام به فروش اين اوراق مي كند تا وجوه مورد نياز خود را تامين كند. دليل اصلي قابليت فروش اين اوراق وجود بازار ثانويه است.
ب) بازار ثانویه (Secondary Market)
در اين بازار اوراق بهاداري كه قبلا منتشر شده مورد خريد و فروش قرار مي‌گيرند. وجود اين بازار مشاركت‌كنندگان را مطمئن مي‌سازد كه مي‌توانند اوراق بهادار خود را به راحتي به فروش برسانند و مشكلي از نظر تبديل به نقد كردن داراييهاي مالي‌شان نداشته باشند. در مورد اوراق قرضه كه داراي سررسيد مشخصي مي‌باشند، وجود اين بازارها اين امكان را فراهم مي‌آورد تا دارندگان اين اوراق مجبور به نگهداري آنها تا تاريخ سررسيد نباشند. علاوه بر آن بازار ثانويه قيمت سهام جديدي كه قرار است در بازار اوليه عرضه شود را تعيين مي‌كند.
بازار ثانویه خود به دو زیر بازار تقسیم میشود:
- بازار سازمان یافته بورس اوراق بهادار (Stock Market)
بورس اوراق بهادار، یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها، اوراق قرضه دولتی و یا مؤسسات معتبر خصوصی تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام میشود. خرید و فروش اوراق بهادار در ایران نیز به‌طور رسمی و دائمی در محلی معین به نام بورس اوراق بهادار تهران انجام میشود. تعیین قیمت هر سهم در این بازار بر مبنای عرضه و تقاضای آن است.
2. بازار فرابورس (Over the Center Market) بازار فرابورس ایران نیز در آبان سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد که این بازار دارای ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس است، اما شرایط پذیرش و معامله در آن ساده‌تر است تا اهرمی کمک‌کننده به تامین مالی اقتصاد کشور باشد.
بازار سهام فرابورس ایران شامل بازارهای اول، دوم و پایه است. سهام شرکت‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند در بازار اول و دو مبادله می‌شوند و شرکت‌هایی که این شرایط را نداشته باشند می‌توانند در بازار پایه معامله شوند.
این بازار مربوط به معامله اوراق بهاداری است که در بازارهای فرابورس یا خارج از بورس معامله می‌شوند. از آنجایی که این بازار محلی مطمئن برای انجام معاملات است، بنابراین بسیاری از موسسات برای کاهش هزینه‌های کارمزد از این بازار استفاده می‌کنند.
یا اوراق مشارکت که در آن معاملات خصوصی بدون دخالت کارگزار، بین افراد عادی و یا سازمان‌های بزرگ انجام میگیرد. مزیت این بازار نپرداختن هزینه‌های بالای کارگزاری است.
انواع بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی
بازار پول
بازار پول بازاري براي دادوستد پول و ديگر داراييهاي مالي جانشين نزديك پول است كه سررسيد كمتر از يكسال دارند. همچنين ميتوان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهاي مالي كوتاه مدت با ويژگي اندك بودن ريسك عدم پرداخت، نقدشوندگي و ارزش اسمي زياد نام برد.
سهام عادي
سهام عادي نوعي ابزار سرمايهگذاري است كه نشانگر مالكيت دارنده آن در يك شركت سهامي است و به دو دسته سهام با نام و سهام بينام تقسيم مي شود.
سهام ممتاز
سهام ممتاز نوعي اوراق بهادار است كه دارنده آن نسبت به درآمدها و داراييهاي شركت، حق يا ادعاي محدود و معيني دارد. اين سهام زماني منتشر ميشود كه هزينة سهام عادي بالاتر باشد.
اوراق قرضه
اوراق قرضه اسنادي هستند كه به موجب آنها ناشر متعهد ميشود مبالغ معيني (بهره سالانه) را در فاصله‌هاي زماني مشخص به دارنده پرداخت كند و در سررسيد، اصل مبلغ را بازپرداخت كند.
اوراق مشاركت
اوراقي است كه سود علي الحساب دارد و صادركننده اوراق متعهد مي شود اصل پول و سود قطعي را در تاريخ معين پرداخت كند.
طبقهبندی براساس واگذاری فوری یا واگذاری آتی
1- بازار نقدی یا آنی
معاملات فوری خرید و فروش اوراق بهادار و تحویل کالا در این دسته قرار می‌گیرند. بازار نقدی در مقابل بازار آتی قرار میگیرد و برخلاف بازار آتی که در زمان مشخصی در آینده صورت میگیرد، بازار نقدی در زمان حال انجام میشود.
2- بازار مشتقه
این بازار که از ابزارهایی مثل قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله برای معامله اوراق استفاده میکند، بیشتر، سرمایه‌گذاران خرد را به سمت خود جذب کرده است.
بورس کالا
یکی دیگر از بازارهایی که در ایران وجود دارد بورس کالا است که با توجه به نامش مشخص است که در آن کالاهای خامی نظیر زعفران، گندم، برنج، قیر و غیره، معامله میشود. این بازار که به دلیل وجود مشکلات مختلفی من جمله قیمت در بازارهای سنتی، شکل گرفته، بر مبنای خرید و فروش کالاهای فیزیکی بوده و براساس اوراق بهادار معامله‌ای شکل نمی‌گیرد.
ساختار بازار سرمایه کشور
نهادهاي مهم بازار سرمايه كشور عبارتند از:
1- شوراي عالي بورس
2- سازمان بورس و اوراق بهادار
3- شركت بورس اوراق بهادار
4- شركت بورس كالاي ايران
5- شركت سپرده گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه
6- نهادهاي مالي شركت مديريت فناوري بورس تهران
ارزش اسمی سهم
ارزش اسمي سهام همان است كه در روز تشكيل شركت پرداخت و يا تعهد شده و سرمايه شركت در مجموع قيمت اسمي سهام را تشكيل مي‌دهد به عنوان مثال: شركتي در را نظر بگيريد كه سرمايه دو آن ميليون ريال و به هزار سهم دو هزار ريالي تقسيم شده است. پس ارزش اسمي هر سهم اين شركت دو هزار ريال است.
ارزش بازاری سهم (Market Capitalization)
به مجموع ارزش روز یک شرکت سهامی عام گفته میشود. این ارزش از حاصل ضرب قیمت روز سهام در تعداد سهم‌های منتشر شده توسط شرکت بدست می‌آید. برای مشاهده ارزش بازار شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس، کافی است نام یا نماد شرکت را در سایت tsetmc.com جستجو کنید. بنابرین دو عامل قیمت روز سهام یک شرکت و تعداد سهام منتشر شده توسط آن می‌تواند بر میزان ارزش بازار سهام آن شرکت اثر گذار باشد. هرچقدر شرکت، سهام بیشتری منتشر کند و به عبارتی سرمایه بیشتری داشته باشد جزو شرکت‌های با ارزش بازار بالا در نظر گرفته خواهد شد.
برای مشاهده جدیدترین تحلیل ها، اخبار، مقالات و قیمت های لحظه ای سهام به وب سایت سیگنال مراجعه و یا اپلیکیشن سیگنال را دریافت نمایید.
بازار مالی چیست؟
بازارهای مالی به طور گسترده به هر بازاری اطلاق میشود که در آن معاملات اوراق بهادار انجام میشود؛ از جمله بازار سهام، بازار اوراق قرضه و بازار مشتقات و غیره. بازارهای مالی برای عملکرد روان اقتصادهای سرمایه داری حیاتی هستند.
درک بازار مالی
بازارهای مالی با تخصیص منابع و ایجاد نقدینگی برای کسب و کارها و کارآفرینان، نقشی حیاتی در تسهیل عملکرد روان اقتصاد های سرمایه داری ایفا می کنند. بازارها نقل و انتقال دارایی های مالی را برای خریداران و فروشندگان آسان می کنند. بازارهای مالی محصولات اوراق بهاداری را ایجاد می کنند که برای کسانی که وجوه اضافی دارند (سرمایه گذاران / وام دهندگان) بازدهی ایجاد می کند و این وجوه را در اختیار کسانی قرار می دهد که به پول اضافی (قرض گیرندگان) نیاز دارند.
بازار سهام تنها یکی از انواع بازارهای مالی است. بازارهای مالی با خرید و فروش انواع مختلفی از ابزارهای مالی از جمله سهام، اوراق قرضه، ارزها و مشتقات ساخته می شوند. بازار مالی به شدت به شفافیت اطلاعاتی متکی است تا اطمینان حاصل کند که بازارها قیمت هایی را که کارآمد و مناسب هستند، تعیین می کنند. قیمت بازار اوراق بهادار ممکن است به دلیل نیروهای اقتصاد کلان مانند مالیات، نشان دهنده ارزش ذاتی آنها نباشد.
برخی از بازارهای مالی کوچک با فعالیت اندک هستند و برخی دیگر مانند بورس نیویورک (NYSE) روزانه تریلیون ها دلار اوراق بهادار معامله می کنند. بازار سهام یک بازار مالی است که سرمایه گذاران را قادر می سازد تا سهام شرکت های سهامی عام را خرید و فروش کنند. بازار سهام اولیه جایی است که انتشارات جدید سهام، به نام عرضه‌های اولیه عمومی (IPO) به فروش می‌رسند. هر گونه معامله بعدی سهام در بازار ثانویه اتفاق می افتد؛ جایی که سرمایه گذاران اوراق بهاداری را که قبلاً توسط شرکت عرضه اولیه شده اند، خرید و فروش می کنند.
انواع بازارهای مالی
بازار سهام
شاید فراگیرترین بازار مالی، بازار سهام باشد که شرکتها سهام خود را در آن فهرست می‌کنند و سهام آنها توسط معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرید و فروش می‌شوند. بازارهای سهام، توسط شرکتها برای تامین سرمایه از طریق عرضه اولیه عمومی (IPO) استفاده می‌شوند و سهام متعاقباً بین خریداران و فروشندگان مختلف در بازاری که به عنوان بازار ثانویه شناخته میشود، معامله میشود.
سهام ممکن است در بورس های فهرست شده، مانند بورس نیویورک (NYSE) یا نزدک، یا خارج از بورس (OTC) معامله شود. بیشتر معاملات سهام از طریق بروکرها یا کارگزاری های مورد تایید قانون انجام می شود و اینها نقش مهمی در اقتصاد به عنوان معیاری برای سنجش سلامت کلی در اقتصاد و همچنین تأمین بازده سرمایه گذاری و سود تقسیمی برای سرمایه گذاران ایفا می کنند. شرکت‌کنندگان معمولی در بازار سهام شامل سرمایه‌گذاران و معامله‌گران (هم خرده‌فروشی و هم نهادی) و همچنین بازارسازها (MM) و متخصصانی هستند که نقدینگی را حفظ می‌کنند و بازارهای دوطرفه را ارائه می‌کنند. کارگزاران نیز اشخاص ثالثی هستند که معاملات بین خریداران و فروشندگان را تسهیل می‌کنند.
بازارهای خارج از بورس
بازار خارج از بورس (OTC) یک بازار غیرمتمرکز است - به این معنی که مکان های فیزیکی ندارد و معاملات به صورت الکترونیکی انجام می شود - که در آن فعالان بازار، اوراق بهادار را مستقیماً بین دو طرف بدون کارگزار معامله می کنند. در حالی که بازارهای خارج از بورس ممکن است معاملات سهام خاصی را انجام دهند (به عنوان مثال، شرکت های کوچکتر یا پرریسک تر که معیارهای فهرست بندی بورس ها را ندارند)، بیشتر معاملات سهام از طریق بورس انجام می شود. با این حال، برخی از بازارهای مشتقه منحصراً خارج از بورس هستند و بنابراین بخش مهمی از بازارهای مالی را تشکیل می دهند. به طور کلی، بازارهای خارج از بورس و معاملاتی که در آنها رخ می دهد، بسیار کمتر تنظیم و قانونگذاری شده و دارای نقدشوندگی و شفافیت کمتر هستند.
بازارهای اوراق قرضه
اوراق قرضه، اوراق بهاداری است که در آن سرمایه گذار پول را برای مدت معینی با نرخ بهره از پیش تعیین شده وام می دهد. ممکن است یک اوراق قرضه را به عنوان توافقی بین وام دهنده و وام گیرنده در نظر بگیرید که شامل جزئیات وام و پرداخت های آن است. اوراق قرضه توسط شرکت ها و همچنین توسط شهرداری ها، ایالت ها و دولت های مستقل برای تامین مالی پروژه ها و سایر موارد منتشر می شود. به عنوان مثال، بازار اوراق قرضه، اوراق بهاداری مانند اسناد صادر شده توسط خزانه داری ایالات متحده را می فروشد. بازار اوراق قرضه، بازار بدهی، اعتباری یا با درآمد ثابت نامیده می شود.
بازار پول
معمولاً بازارهای پول محصولاتی با سررسید کوتاه مدت بسیار نقدشونده (کمتر از یک سال) را معامله می‌کنند و با درجه بالایی از ایمنی و بازده نسبتاً کم مشخص می‌شوند. در سطح عمده فروشی، بازارهای پول شامل معاملات با حجم بالا بین مؤسسات و معامله گران است. در سطح خرده فروشی، آنها شامل صندوق های متقابل بازار پول هستند که توسط سرمایه گذاران فردی خریداری می شوند و حساب های بازار پول که توسط مشتریان بانک افتتاح می شوند. افراد همچنین ممکن است با خرید گواهی سپرده کوتاه مدت (CD) یا اسناد خزانه داری ایالات متحده، در میان نمونه های دیگر، در بازار پول سرمایه گذاری کنند.
بازارهای مشتقات
مشتقه قراردادی است بین دو یا چند طرف که ارزش آن بر اساس یک دارایی مالی اساسی مورد توافق (مانند اوراق بهادار) یا مجموعه ای از دارایی ها (مانند یک شاخص) است. اوراق مشتقه، اوراق بهادار ثانویه ای هستند که ارزش آنها صرفاً از ارزش اوراق بهادار اساسی که به آن مرتبط هستند، ناشی می شود. یک مشتقه به خودی خود بی ارزش است. به جای معامله مستقیم سهام، در یک بازار مشتقه قراردادهای آتی و اختیار معامله و سایر محصولات مالی پیشرفته معامله می شود که ارزش خود را از ابزارهای اساسی مانند اوراق قرضه، کالا ها، ارزها، نرخ های بهره، شاخص های بازار و سهام به دست می آورند.
بازارهای آتی جایی هستند که قراردادهای آتی فهرست شده و مورد معامله قرار می گیرند. بازارهای آتی از مشخصات قراردادهای استاندارد شده استفاده می‌کنند، به خوبی تنظیم می‌شوند و از اتاق‌های پایاپای برای تسویه و تایید معاملات استفاده می‌کنند. بازارهای اختیار معامله، به طور مشابه قراردادهای اختیار معامله را فهرست و تنظیم می کنند. هر دو بازار آتی و اختیار معامله ممکن است قراردادهایی را در طبقات مختلف دارایی، مانند سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت، کالاها و غیره فهرست کنند.
بازارهای کالا
بازارهای کالا مکان هایی هستند که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برای تبادل کالاهای فیزیکی مانند محصولات کشاورزی (مانند ذرت، دام، سویا)، محصولات انرژی (نفت و گاز)، فلزات گرانبها (طلا، نقره، پلاتین)، یا کالاهای دیگر (مانند پنبه، قهوه و شکر) با یکدیگر رو به رو می شوند. اینها به عنوان بازارهای کالای اسپات شناخته می شوند، جایی که کالاهای فیزیکی با پول مبادله می شوند.
با این حال، عمده معاملات در این کالاها در بازارهای مشتقه انجام می شود که از کالاها به عنوان دارایی های اساسی استفاده می کنند. معاملات آتی و اختیار خرید کالاها هم در خارج از بورس و هم در بورس های فهرست شده در سراسر جهان مانند بورس کالای شیکاگو (CME) و بورس بین قاره ای (ICE) مبادله می شوند.
بازار ارزهای دیجیتال
در چند سال گذشته شاهد معرفی و ظهور ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم، دارایی های دیجیتال غیرمتمرکز مبتنی بر فناوری بلاک چین، بوده ایم. امروزه، صدها توکن ارزهای دیجیتال در دسترس هستند و در سراسر جهان در مجموعه ای از صرافی های ارز دیجیتال مستقل آنلاین معامله می شوند. این صرافی ها میزبان کیف پول های دیجیتالی هستند تا معامله گران بتوانند یک ارز دیجیتال را با ارز دیگر یا پول های فیات مانند دلار یا یورو مبادله کنند.
از آنجایی که اکثر صرافی های رمزنگاری پلتفرم های متمرکز هستند، کاربران در معرض هک یا کلاهبرداری هستند. صرافی های غیرمتمرکز نیز در دسترس هستند که بدون هیچ مرجع مرکزی کار می کنند. این صرافی ها امکان تجارت مستقیم همتا به همتای (P2P) ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به یک مرجع واقعی مبادله برای تسهیل تراکنش ها فراهم می کنند. معاملات آتی و اختیار معامله در برخی از ارزهای دیجیتال نیز موجود است.
مثالهایی از بازارهای مالی
مطالب فوق روشن می کند که بازارهای مالی از نظر دامنه و مقیاس گسترده هستند. برای ارائه دو مثال عینی دیگر، نقش بازارهای سهام را در آوردن یک شرکت به عرضه اولیه عمومی سهام و نقش بازار مشتقه خارج از بورس در بحران مالی 09-2008 را در نظر خواهیم گرفت.
بازارهای سهام و عرضه اولیه های عمومی
هنگامی که یک شرکت دسته بندی بازارهای مالی تأسیس می شود نیاز به دسترسی به سرمایه ی سرمایه گذاران دارد. همانطور که شرکت رشد می کند، اغلب خود را نیازمند دسترسی به مقادیر بسیار بیشتری از سرمایه ای می بیند که می تواند از عملیات جاری یا وام بانکی سنتی به دست آورد. شرکت ها می توانند این حجم از سرمایه را با فروش سهام به مردم از طریق عرضه اولیه عمومی (IPO) تامین کنند. این وضعیت شرکت را از یک شرکت "خصوصی" دسته بندی بازارهای مالی که سهام آن در اختیار چند سهامدار است به یک شرکت سهامی عام تغییر می دهد که سهام آن متعاقباً در اختیار افراد زیادی از عموم مردم خواهد بود.
IPO همچنین به سرمایه گذاران اولیه در شرکت فرصتی را ارائه می دهد تا بخشی از سهام خود را نقد کنند و اغلب در این فرآیند پاداش های بسیار خوبی را دریافت می کنند. در ابتدا، قیمت IPO معمولاً توسط پذیره نویسان از طریق فرآیند قبل از بازاریابی تعیین می شود.
هنگامی که سهام شرکت در بورس عرضه می شود و معاملات در آن آغاز می شود، قیمت این سهام با ارزیابی مجدد ارزش ذاتی و عرضه و تقاضای آن سهام در هر لحظه از زمان توسط سرمایه گذاران و معامله گران، تغییر می کند.
بازارهای مشتقه خارج از بورس و بحران مالی 09-2008
در حالی که بحران مالی 09-2008 در ایالات متحده توسط چندین عامل ایجاد و بدتر شد، یکی از عواملی که به طور گسترده شناسایی شده است، بازار اوراق بهادار با پشتوانه وام مسکن (MBS) است. اینها نوعی مشتقات خارج از بورس هستند که در آن جریان‌های نقدی ناشی از وام‌های مسکن فردی دسته‌بندی می‌شوند و به سرمایه‌گذاران فروخته می‌شوند. این بحران نتیجه توالی وقایع بود که هر کدام محرک خاص خود را داشت و با فروپاشی تقریبی نظام بانکی به اوج خود رسید. استدلال شده است که بذرهای این بحران در دهه 1970 با قانون توسعه جامعه کاشته شد که بانک ها را ملزم می کرد اعتبارات مورد نیاز خود را برای مصرف کنندگان کم درآمد کاهش دهند و بازاری برای وام های مسکن ویژه ایجاد کنند.
مقدار بدهی وام مسکن ویژه که توسط Freddie Mac و Fannie Mae تضمین شده بود، تا اوایل دهه 2000، زمانی که هیئت مدیره فدرال رزرو شروع به کاهش شدید نرخ بهره برای جلوگیری از رکود کرد، ادامه یافت. ترکیبی از الزامات اعتباری سست و بی پایه و پول ارزان باعث رونق مسکن شد که باعث افزایش سفته بازی، افزایش قیمت مسکن و ایجاد حباب در املاک شد. در این میان، بانک‌های سرمایه‌گذاری که به دنبال سود های آسان در پی رکود سال 2001 بودند، نوعی MBS به نام تعهدات بدهی وثیقه‌شده (CDOs) از وام‌های خرید شده در بازار ثانویه ایجاد کردند.
از آنجایی که وام‌های مسکن ویژه با وام‌های اصلی همراه بودند، هیچ راهی برای سرمایه‌گذاران وجود نداشت که ریسک های مرتبط با محصول را درک کنند. زمانی که بازار CDO ها شروع به گرم شدن کرد، حباب مسکن که چندین سال ایجاد شده بود، سرانجام ترکید. با کاهش قیمت مسکن، وام گیرندگان با قیمت پایین شروع به کوتاهی در پرداخت وام هایی کردند که ارزش آن ها بیشتر از خانه هایشان بود و کاهش قیمت ها را تسریع کرد.
زمانی که سرمایه گذاران متوجه شدند که MBS و CDO به دلیل بدهی مسمومی که نمایندگی می کنند، بی ارزش هستند، سعی کردند تعهدات را تخلیه کنند. با این حال، بازاری برای CDO ها وجود نداشت. آبشار بعدی ورشکستگی وام‌دهندگان وام های ویژه، سرایت نقدینگی ایجاد کرد که به سطوح بالای سیستم بانکی رسید. دو بانک بزرگ سرمایه‌گذاری، Lehman Brothers و Bear Stearns، تحت فشارِ قرار گرفتن در معرض بدهی‌های وام های ویژه سقوط کردند و بیش از 450 بانک طی پنج سال آینده شکست خوردند. چندین بانک بزرگ در آستانه شکست بودند و با کمک مالی مالیات دهندگان نجات پیدا کردند.
سوالات پرتکرار در مورد بازارهای مالی
انواع مختلف بازارهای مالی چیست؟
برخی از نمونه‌های بازارهای مالی و نقش‌های آنها شامل بازار سهام، بازار اوراق قرضه، کالاها و بازار املاک و مستغلات و چندین مورد دیگر است. این بازارها را می توان به بازار سرمایه در مقابل بازار پول، بازارهای اولیه در مقابل ثانویه و بازارهای فهرست شده در مقابل بازارهای خارج از بورس تقسیم کرد.
بازارهای مالی چگونه کار می کنند؟
علیرغم پوشش بسیاری از طبقات دارایی های مختلف و داشتن ساختارها و مقررات مختلف، همه بازارهای مالی اساساً با گرد هم آوردن خریداران و فروشندگان در یک دارایی یا قرارداد و اجازه دادن به آنها برای تجارت با یکدیگر کار می کنند. این اغلب از طریق یک مزایده یا مکانیزم کشف قیمت انجام می شود.
کارکردهای اصلی بازارهای مالی چیست؟
بازارهای مالی به دلایل مختلفی وجود دارند، اما اساسی ترین دسته بندی بازارهای مالی کارکرد این است که امکان تخصیص کارآمد سرمایه و دارایی ها در یک اقتصاد مالی را فراهم کنند. بازارهای مالی با اجازه دادن به یک بازار آزاد برای جریان سرمایه، تعهدات مالی و پول، اقتصاد جهانی را روان‌تر می‌کنند و در عین حال به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا با هدف رشد سرمایه خود در طول زمان مشارکت کنند.
چرا بازارهای مالی مهم هستند؟
بدون بازارهای مالی، سرمایه نمی تواند به طور کارآمد تخصیص یابد و فعالیت های اقتصادی مانند بازرگانی و تجارت، سرمایه گذاری و فرصت های رشد به شدت کاهش می یابد.
شرکت کنندگان اصلی در بازارهای مالی چه کسانی هستند؟
شرکت ها از بازارهای سهام و اوراق قرضه برای جذب سرمایه از سرمایه گذاران استفاده می کنند. سفته بازان به طبقات مختلف دارایی نگاه می کنند تا روی قیمت های آینده شرط بندی کنند. پوشش‌دهنده‌ها از بازارهای مشتقه برای کاهش ریسک‌های مختلف استفاده می‌کنند و آربیتراژورها به دنبال سود بردن از قیمت‌گذاری نادرست یا ناهنجاری‌های مشاهده شده در بازارهای مختلف هستند. کارگزاران اغلب به عنوان واسطه ای عمل می کنند که خریداران و فروشندگان را با هم جمع می کنند و برای خدمات خود کارمزد یا هزینه ای را دریافت می کنند.
جمع بندی
در این مطلب به طور کامل با بازارهای مالی، کارکردهای آنها، نقش مهم آنها در اقتصاد و انواع آنها آشنا شدیم. بازارهای مالی را به روش های مختلف می توان دسته بندی کرد؛ مثلا بازار مالی را می توان به دو دسته ی بازار پول و بازار سرمایه تقسیم کرد. دسته بندی بر اساس دیگر موارد نیز وجود دارد. همچنین بعضی از این بازارها مانند بازار بورس به طور کامل قانونگذاری و تنظیم می شوند. برخی دیگر مانند بازار های خارج از بورس ویا ارزهای دیجیتال از قانونگذاری کمتری برخوردار هستند. در هر صورت فعالیت در هر کدام از آنها نیازمند دانش کافی و مهارت های لازم می باشد.
دیدگاه شما